سگ دست چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
جلوبندی از مهم‌ترین سیستم‌های فنی خودرو است که حساسیت‌های خاص خود را هم دارد. در واقع به مجموعه سیستم چرخ و سیستم تعلیق خودرو که هر کدام از اجزا و قسمت‌های مختلفی برخوردارند جلوبندی گفته می‌شود. در این میان سیستم فرمان نیز به نوعی جلوبندی را تکمیل می‌کند. تمام قطعات و بخش‌های جلوبندی مربوط به هر یک از این سیستم‌ها هم که باشند به نوعی با یکدیگر در ارتباطند و برعملکرد یکدیگر تاثیر مستقیم دارند. گاهی ممکن است برخی قطعات نیز از اجزای هر دو سیستم جلوبندی محسوب شوند و در هر دو نقشی کلیدی ایفا کنند.
یکی از این قطعات سگ دست یا سگدست است که در کنار شغال دست وظایف خود را در جلوبندی و مجموعه سیستم فرمان و تعلیق انجام می‌دهد. این دو قطعه که اسامی عجیب و غیر معمولی هم دارند برای تعمیرکاران آشنا و شناخته هستند. اکنون می‌خواهیم به بررسی این سگ دست و عملکردش بپردازیم. در پایان اشاره‌ای هم به نقش مهم شغال دست شده است.
سگ دست چیست و چه وظایفی دارد؟
سگ دست را می‌توان در واقع یکی از اجزای سیستم چرخ خودرو دانست که وزن اتاق و بدنه را به زمین و چرخ‌ها منتقل می‌کند. این قطعه که به نشیمنگاه چرخ نیز معروف است روی محور فرمان که اکسل یا سیبک است نصب می‌شود و چرخیدن چرخ‌ها حول این محور را ممکن می‌سازد. این قطعه فلزی کوچک و ارزان نقشی محوری در جلوبندی خودرو ایفا می‌کند. به این ترتیب که مانند یک لولا، نقطه اتصال دیسک‌های ترمز، کمک فنرها و اتصالات آن‌ها شده و این قطعات را به هم مرتبط می‌سازد.
هندلینگ راحت خودرو کاملا وابسته به کیفیت عملکرد جلوبندی آن است و سگ دست تقریبا کلیدی‌ترین بخش جلوبندی محسوب می‌شود که بخشی از اجزای چرخ و سیستم تعلیق روی آن بسته می‌شود. سگدست را از جنس چدن به روش ریخته‌گری می‌سازند. وظایف سگدست به صورت اجمالی به این شرح است:
- نگهداری چرخ‌ها
- نقطه تلاقی دیسک‌های ترمز، فرمان، توپی و دیگر اتصالات چرخ‌ها
- محل اتصالات میل کمک در سیستم تعلیق مک‌فرسون
- به حرکت درآوردن چرخ‌ها در مسیر مورد نظر راننده
- لولایی برای چرخیدن چرخ روی محور فرمان
- وسیله‌‌ای برای یاتاقان بندی چرخ حول محورش
سگ دست به وسیله یک پین نسبتا بزرگ روی محور خودرو لولا می‌شود و به این ترتیب قابلیت حرکت نسبت به آن را پیدا می‌کند. در این میان دو سر خود سگ دست نیز متحرک است و قابلیت حرکت به چپ و راست را دارد. سگ دست خود توسط کمک‌ها و سیبک‌ها به طبق وصل می‌شود.
انواع سگ دست
سگ دست برای خودروهای مختلف در اندازه‌های متفاوت تولید می‌شود و با توجه به موقعیت قطعاتی که به بازوهای آن متصل می‌شوند، زوایای این بازوها از یکدیگر نیز ممکن است در مورد خودروهای مختلف تغییر کند. بنابراین هنگام تهیه این قطعه باید با توجه به مدل خودرو اقدام به تهیه آن کرد. اما به غیر از این تفاوت، سگ دست چرخ‌های جلو با سگدست چرخ‌های عقب متفاوت است. چرا که سگ دست‌های چرخ جلو وظیفه زاویه دادن به آن‌ها را نیز برعهده دارند، اما چرخ‌های ثابت عقب نیاز به بازوی فرمان پذیر سگ دست ندارند.
آشنایی با سگ دست چرخ جلو
سگ دست چرخ جلو نقش یک رابط برای انتقال قدرت گیربکس به چرخ‌ها را نیز برعهده دارد. بنابراین قطعاتی که به آن وصل می‌شوند عبارتند از:
∗ پلوس و کاور پلوس
پلوس که وظیفه انتقال قدرت گیربکس به چرخ‌ها را دارد در مرکز سگ دست سوار شده و سپس کاور پلوس که وظیفه جلوگیری از نشست آلودگی‌ها و گرد و خاک روی محل اتصال پلوس و سگدست را دارد روی این دو را می‌پوشاند. این کاور نیز از جنس لاستیکی و ارتجاعی است و در مرکز سگ دست نصب می‌شود.
∗ بلبرینگ چرخ
بلبرینگ که خود دو بخش ثابت و متحرک دارد به نحوی روی سگ دست سوار می‌شود که امکان تحرکش حفظ شود. به این ترتیب که بخش متحرک به وسیله دو ردیف ساچمه امکان چرخش و حرکتش را نسبت به قسمت ثابت حفظ می‌کند و بخش ثابت نیز با پیچ و مهره به سگ دست وصل می‌شود. ۴ سوراخ روی بازوهای سگ دست جهت اتصال بخش ثابت بلبرینگ تعبیه می‌شود و در صورت رزوه شدن آن نیازی به مهره برای محکم کردن این پیچ‌ها نیست.
∗ دیسک ترمز
این قسمت نیز که روی بخش متحرک بلبرینگ سوار می‌شود و به صورت مداوم با چرخش چرخ‌ها حرکت می‌کند دارای کاوری است که این کاور روی سگ دست سوار می‌شود.
بنابراین به این ترتیب روی سگدست چرخ جلو ابتدا کاور دیسک ترمز، سپس بلبرینگ و پس از آن دیسک ترمز سوار می‌شوند. این قطعات که به‌ترتیب و پشت هم قرار دارند ارتباط سگ دست و رینگ و لاستیک را نیز از طریق دیسک برقرار می‌کنند.
آشنایی با سگ دست چرخ عقب
در این مجموعه از پلوس و اتصالات آن و بلبرینگ و پیچ و مهره‌هایش خبری نیست. به همین نسبت بازوهای اتصال بلبرینگ نیز از این قطعه حذف می‌شوند. بنابراین ظاهر آن به شکل مخروطی درمی‌آید. این سگ دست‌ها برای تحرک چرخ‌های عقب در خودروها دو دیفرانسیل به نوعی طراحی می‌شوند که پلوس از مرکز آن‌ها گذر کند.
علائم خرابی سگ دست
سگدست از جمله قطعات کم استهلاک خودرو است که معمولا در اثر ضربه، فشار یا دلایلی نظیر این که عموما در اثر تصادف ایجاد می‌شود، آسیب می‌بیند. بیشترین تاثیر خرابی و آسیب سگ دست روی زاویه‌ی چرخ‌ها نمایان می‌شود. به این ترتیب که فرمان تمایل به کشیده شدن و چرخیدن به یک سمت را دارد. این حالت ممکن است موجب آسیب به طبق‌ها و فنرها شده و تنظیم جلوبندی را نیز به طور کامل به هم بریزد. از آنجا که سگدست قطعه‌ای ارزان‌قیمت و در دسترس است و تعویض آن نیز چندان پر دردسر نیست در این مواقع پیشنهاد به تعویض آن می‌شود.
شغال دست چیست؟
این قطعه که به علت شکل ظاهری‌اش به این نام خوانده می‌شود وظیفه انتقال نیرو به سگ دست را دارد. در واقع شغال دست به سگ دست در انجام وظایفش کمک می‌کند به این ترتیب که سیبک فرمان، میل فرمان و میل کمک توسط شغال دست به سگدست متصل می‌شود. شغال دست نیز مانند سگ دست از جنس چدن است و احتمال شکستن آن در اثر ضربه یا فشار وجود دارد که در این صورت تعویض آن توصیه می‌شود.