قفل کردن ترمز: دلایل گیر کردن ترمز و رفع آن

با توجه به سرعت بالای خودروها و حوادث رانندگی، خوب است که در مورد ترمز خودرو و نحوه عملکرد آن بیشتر بدانیم. اصطکاک، راهی است که به وسیله‌ی آن می‌توان شتاب منفی ایجاد کرد و کم کم از سرعت کاست. در خودرو این اصطکاک برای توقف از طریق سیستم ترمز و با درگیری لنت و دیسک اتفاق می‌افتد.

عملکرد صحیح سیستم ترمز نه تنها در توقف خودرو مهم است؛ بلکه در کم کردن سرعت خودرو به خصوص در پیچ‌ها برای کنترل و هندل کردن خودرو نیز حیاتی است. بسیاری از تصادفات در نتیجه درست عمل نکردن سیستم ترمز به وقوع پیوسته‌اند.

ترمز خودرو چگونه عمل می‌کند؟

در خودرو وقتی که پای خود را روی پدال ترمز فشار می‌دهید، شما فشار کمی به پدال وارد می‌کنید ولی بر اساس قانون مزیت مکانیکی، این نیرو توسط اهرم‌های تعبیه شده در خودرو چند برابر می‌شود. در توضیح این مطلب نظر شما را به یک مثال ساده جلب می‌کنیم.

یک الاکلنگ را در نظر بگیرید. در صورتی که تکیه‌گاه الاکلنگ در بخش وسط باشد، نیرویی که به یک طرف الاکلنگ وارد می‌شود، آن بخش را به سمت پایین آورده و به همان میزان طرف مقابل را به طرف بالا حرکت می‌دهد. حال اگر تکیه‌گاه مثلاً در بخش یک سوم ابتدایی آن باشد، نیرویی که به سمت نزدیک‌تر به تکیه گاه وارد می‌کنید، آن قسمت را کمی پایین می‌آورد ولی طرف مقابل را دو برابر بالا می‌برد.

یا مثلاً در جاروهایی با دسته‌های بلند. قسمت بالایی جارو که در دست شما قرار دارد با دامنه کمی حرکت داده می‌شود ولی قسمت پایینی که روی زمین قرار دارد دامنه حرکتی بیشتری دارد. این همان اتفاقی است که در سیستم ترمز خودرو می‌افتد. شما فشار اندکی روی پدال ترمز وارد می‌کنید ولی به دلیل طول اهرم متصل به پدال ترمز، این نیرو چند برابر می‌شود. اما این تمام ماجرا برای توقف خودرو نیست.

بیشتر ترمزها به کمک روغن کار می‌کنند. هوا وقتی فشرده می‌شود، متراکم می‌شود. اما در مورد مایعات و روغن‌ها این اتفاق نمی‌افتد. این مواد در اثر فشار، جابه جا می‌شوند و حرکت می‌کنند. در نتیجه این فشار را به محل دیگری منتقل می‌کنند. فشار چند برابر شده که در بالا اشاره کردیم به روغن ترمز که در یک محفظه فشرده‌است وارد می‌شود و باعث حرکت این سیال به سمت محفظه بزرگ‌تری می‌شود و در آن محفظه بالا می‌رود.فشار وارد شده به روغن، به پیستون‌ها و از طریق پیستون‌ها به لنت ترمز می‌رسد.

قانون اصطکاک

برای توجیه توقف خودرو، قانون اصطکاک به کمک ما می‌آید. هر چه جسمی سنگین‌تر باشد، برای حرکت آن نیاز به نیروی بیشتری است. چون جاذبه زمین آن جسم را بیشتر به سمت خود می‌کشد و بیشتر باعث درگیری آن با سطح دیگر می‌شود. در خودرو هم، نیرویی که به لنت ترمز رسیده‌است باعث چسبیدن آن به دیسک ترمز می‌شود. هر چه نیروی وارد بر پدال ترمز بیشتر باشد، اصطکاک لنت و ترمز هم بیشتر می‌شود، در نتیجه از سرعت خودرو کم و یا متوقف می‌شود.

حال که در مورد عملکرد سیستم ترمز دانستیم، وقت آن است که به بررسی عواملی که باعث درست عمل نکردن ترمز می‌شوند بپردازیم. ابتدا مشکل قفل کردن ترمز را بررسی می‌کنیم.

قفل کردن ترمز: چرا و چگونه؟

یکی از مشکلاتی که برای ترمز، ممکن است پیش بیاید، قفل کردن آن است. این حالت به گونه‌ای است که لنت هنوز با دیسک درگیر است و صدای قژ قژ مانندی می‌دهد. در نتیجه‌ی این مسئله، خودرو نمی‌تواند با سرعت و شتاب مناسب حرکت کند. اگر درگیری لنت و ترمز فقط بر روی یکی از چرخ‌ها باشد، در این صورت خودرو به یک طرف کشیده‌می‌شود.

قفل کردن ترمز می‌تواند ناشی از سنگینی بیش از حد و ترمز گرفتن‌های پی در پی خصوصاً در مسیرهای شیب‌دار باشد. از طرف دیگر، اگر سیستم بوستر ترمز نتواند روغن ترمز را تخلیه کند، فشار روی دیسک‌های خودرو همچنان باقی می‌ماند و باعث چسبندگی لنت و دیسک، و قفل کردن ترمز می‌شود. این حالت معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که پیستون بوستر نتواند به خوبی عمل کند و روغن را تخلیه کند.

اگر لنت به روتور بچسبد، باعث چسبیدن آن به دیسک هم می‌شود که این هم می‌تواند دلیلی برای قفلی ترمز باشد.

خرابی نگهدارنده‌های پیستون

اگر نگهدارنده‌هایی که پیستون ترمز بر روی آن‌ها قرار گرفته‌اند خراب باشد، روتور و لنت درگیر می‌شوند و باز هم این درگیری و چسبیدن لنت و روتور باعث قفل شدن ترمز می‌شود. در ترمزهای کاسه‌ای، شکستگی فنر کفشک‌ها نیز می‌تواند، باعث قفل کردن ترمز شود. البته عواملی مانند: گیر کردن پدال ترمز، تنظیم نبودن لنت‌ها، نقص در سیلندرهای ترمز روی چرخ‌ها، داغ کردن لنت‌ها و گرفتگی لوله‌های ترمز هم می‌تواند باعث بروز قفل کردن ترمز شود.

در اینگونه مواقع بهتر است خودرو را نزد تعمیرکار ببرید تا بخش‌های مختلف سیستم ترمز را بررسی کند، علت این مشکل را بیابد و برطرف نماید.

غیر از قفل کردن ترمز خودرو مشکلات دیگری نیز ممکن است برای سیستم ترمز خودروی شما به وجود بیاید.

نرم بودن پدال

یکی از مشکلاتی که ممکن است برای ترمز خودرو پیش بیاید، شل و یا نرم بودن بیش از حد پدال ترمز است. در این صورت، نیروی کافی به پیستون و در نهایت لنت و دیسک نمی‌رسد و ترمز به درستی عمل نمی‌کند. این مسئله می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. یکی از این دلایل می‌تواند پایینی سطح ترمز باشد؛ یا در مخزن روغن ترمز نشتی وجود داشته‌باشد و یا در سیستم بسته مدار ترمز مشکلی به وجود آمده‌باشد. البته این مسئله در نتیجه وجود هوا در سیستم ترمز هم می‌تواند اتفاق بیفتد.

سفتی پدال ترمز از دلایل قفل کردن ترمز

مشکل دیگر ممکن است سفت و سخت بودن بیش از اندازه پدال ترمز باشد. این مشکل را به صورت عامیانه، چوب شدن ترمز می‌گوییم. در این حالت شما هر چه به پدال فشار وارد می‌کنید، پدال به سختی پایین می‌رود. این مشکل می‌تواند به دلیل سطح روغن ترمز و یا مشکل در بوستر ترمز باشد.

راه حل: برای این‌که متوجه شوید ایراد از بوستر ترمز است یا خیر، در حالت خاموش، پای خود را چند بار روی پدال ترمز فشار دهید و بردارید. با این کار خلأ داخل بوستر از بین می‌رود و بوستر کاملاً پر و پدال سفت می‌شود. وقتی پدال سفت بود، خودرو را روشن کنید. اگر پدال نرم شد، پس سیستم بوسترتان سالم است. اگر همچنان خشک بود مشکلی در سیستم بوستر ترمزتان وجود دارد.

پایین بودن پدال ترمز از دلایل قفل کردن ترمز

یکی دیگر از مشکلات شایع در سیستم ترمز، پایین بودن بیش از حد پدال ترمز است. البته این نکته را در نظر داشته‌باشید که در خودروهای مختلف بالا و پایین بودن و میزان سفتی و شلی پدال ترمز متفاوت است.

ولی پایین بودن بیش از اندازه پدال ترمز، نشانه وجود مشکل در این سیستم است. این مشکل می‌تواند در نتیجه موارد زیر باشد:

• ساییدگی زیاد لنت‌ها
• عملکرد ناصحیص بوستر ترمز
• وجود هوا در مسیر روغن ترمز
• سطح پایین روغن ترمز
• آسیب‌دیدگی لوله‌ها یا مدار ترمز
• نشتی روغن ترمز
• تنظیم نبودن اجزای سیستم ترمز

راه حل: تعمیرکار هر کدام از موارد بالا را بررسی می‌کند. اگر مشکل از موارد بالا نبود، ممکن است از رگلاژ نبودن ترمز یا رگلاژ نبودن پدال ترمز باشد که به آسانی حل می‌شود.

صدای سوت کشیدن ترمز

در صورتی که صدای سوت مانند از ترمز شنیدید، حتماً آن را جدی بگیرید؛ چون ممکن است باعث خرابی قطعات دیگری مانند دیسک‌ها شود و هزینه روی دستتان بگذارد. اگر فقط هنگام ترمز گرفتن صدای سوت شنیدید، احتمالاً لنت ترمزتان تمام شده‌است و یا جنس لنت ترمزتان خوب نیست؛ ولی اگر بدون ترمز گرفتن هم این صدا شنیده‌شد، باید سیستم ترمز به صورت کلی بررسی شود. شاید دچار قفل‌شدگی شده‌باشد.